طاق شیرین، نماد دلدادگی فرهاد در ایلام

ایلام جزو استان‌های غربی ایران است که کمتر به عنوان مقصد گردشگری به آن توجه شده است. اما ایلام روزگاری یکی از مراکز فرهنگی و تاریخی ایران بوده است. از نشانه‌های دوران رونق این شهر هنوز آثاری در شهرها و روستاها باقی مانده است. یکی از این آثار برجای مانده در شهرستان ایوان، طاق شیرین و فرهاد است. این اثر در سال 1381 شمسی به عنوان اثر ملی ثبت شده است. اما ماجرای آن چیست؟

داستان عشق فرهاد و طاق شیرین

افسانه‌های محلی و داستان‌های قدیمی جزو جالب‌ترین جاذبه‌های فرهنگی یک قوم یا شهر است. در این میان فرهاد کوهکن از عشاق معروف افسانه‌های فارسی است که دلباخته شیرین و رقیب خسرو پرویز بوده است. فرهاد برای بدست آوردن دل معشوق خود کوه بیستون را می‌کند و در نهایت در راه عشق خود جان می‌سپرد. اینکه فرهاد و عشق افسانه‌ای او تا چه میزان صحت دارد، در متون تاریخی مدرکی برایش وجود ندارد. اما آنچه واضح است این است که مردم محلی نمی‌توانند بدون این افسانه‌ها زندگی کنند.

برخی از سازه‌های منطقه غرب به فرهاد و عشق او نسبت داده می‌شود. طاق شیرین و فرهاد جزو همین سازه‌ها است. طبق باور محلی‌ها این طاق را فرهاد در طی یک نیم روز برای استراحت شبانه‌ی شیرین ساخته است. برای همین در این منطقه افراد مسن به این طاق، طاق شیرین می‌گویند.

تاریخچه بنا

به طور کلی این بنا متعلق به دوران ساسانیان است و مصالح ساخت این بنا تماما سنگ‌های حجیم تراش خورده می‌باشد. سنگ‌ها به صورت خشکه چین و بدون ملات به صورت رج به رج بر روی هم قرار گرفته‌اند. جالب است بدانید تعداد سنگ‌های بکار رفته در کل این بنا 175 قطعه بوده و تمامی سنگ‌های به کار رفته در یک ارتفاع یکسان و در یک خط تراش خورده‌اند. طول سنگ‌ها نیز براساس محل قرارگیری سنگ بوده و بدون هیچ ملاتی بر روی هم قرار گرفته‌اند.

چرا این بنا با نام طاق مشهور است؟

این بنا به علت پلان مربعی شکلی که دارد به طاق شهرت دارد و طاق در این سازه به معنی یک اتاقک نیمه زیرزمینی است. برای ساخت بنا تپه برش زده شده که این حرکت برای جلوگیری از ریزش تپه بوده است.

معماری منحصر به فرد طاق شیرین

طاق شیرین و فرهاد دارای فضای کاملا ساده و بدون هیچ گونه تزیینی است. اما سقف این طاق، بنا را منحصر به فرد کرده است. تغییر حالت پشت بام طاق از هلالی به حالت مسطح و یکنواخت باعث شده تا معماری خیره کننده‌ای ایجاد شود. در سطح فوقانی این ردیف از سنگ‌ها، آثار بست‌هایی فلزی از نوع دم چلچله‌ای دیده می‌شود که با هدف ثابت نگاه داشتن سنگ‌ها و استحکام پشت بام بنا تعبیه شده بوده‌ است.

کارکرد اصلی بنا در زمان ساخت چه بوده است؟

برخی از باستان شناسان این بنا را نیایشگاهی برای پرستش مهر میترا می‌دانند اما تعداد زیادی از باستان شناسان معتقدند این بنا به منظور نگهبانی از راه‌های فرعی در جاده ابریشم بوده است.

بنا طاق شیرین در پای دامنه‌ی شرقی ارتفاعات ایوان قرار دارد و به علت قرار گیری در مسیر فرسایش صخره های متلاشی شده، مدام در معرض مدفون شدن قرار داشته است.

سخن نهایی

افسانه‌ها همیشه برای گردشگران داخلی و خارجی جذاب هستند. حالا تصور اینکه این افسانه‌ها نمود خارجی در دنیای خارج دارند، موضوع را جذاب‌تر هم می‌کند. طاق شیرین یکی از همان نمادهای خارجی در دنیای ما است که از دل افسانه‌های محلی بیرون آمده است. هرچند تحقیقات باستان شناسان این افسانه‌ها را تایید نمی‌کنند، اما داستان‌ها و شعرها برای همین ایجاد می‌شوند که گذشته و دنیای قدیم را برای ما به یاد بیاورند.