استرس دوران کودکی؛ عوامل، علائم و درمان

دوران کودکی به طور معمول خوش و شیرین است. اما بسیاری از کودکان تحت تاثیر عوامل زیادی تحت فشار قرار می‌گیرند و استرس را تجربه می‌کنند. شرایطی مثل انتظارات والدین، تغییر محیط، ورود به مدرسه، تجربه‌ی مرگ نزدیکان و غیره. کودکان گا‌ها ممکن است به صورت مستقیم فشار حاصل از استرس را نشان ندهند و این وظیفه‌ی پدر و مادر است که سعی کنند این عوامل را شناسایی و درمان کنند.

عوامل ابتلا به استرس دوران کودکی

احساس اضطراب را همه‌ی ما در همه سنین تجربه می‌کنیم و این احساس کاملا هم طبیعی و مثبت است. اما در صورتی که میزان فشار حاصل از آن بیش از حد استاندارد باشد، آسیب رسان و منفعل کننده است. حال اگر این استرس در دوران کودکی تجربه شود آثار آن مخرب‌تر خواهد بود چرا که کودکان قادر به کنترل استرس خود نیستتند و ممکن است این احساس بسیار مخرب شود.
عوامل زیادی ممکن است موجب تجربه‌ی استرس دوران کودکی شود:

تکالیف معوقه به کودک، مانند تکالیف مدرسه یا خانه

تجربه‌ی بیمای خود کودک یا نزدیکان او

حجم بالای مسئولیت‌ها و تکالیف؛ همزمان در کلاس‌های آموزشی مختلف شرکت کردن

تغییر محیط

مشکلات و دگیری‌های خانوادگی

انتظارات والدین از آنها

تحت آزار و اذیت قرار گرفتن
و ...

علائم استرس دوران کودکی

همانطور که گفته شد کودکان شاید با احساس اضطراب آشنا نباشند و نتوانند حالات خود را توصیف کنند یا اطلاع دهند؛ بنابراین لازم است والدین با شناخت علائم استرس دوران کودکی از وجود این حالت در فرزندشان باخبر شوند و برای رفع آن اقدام کنند. از جمله این نشانه‌ها عبارتند از:

اشتهای کم یا تغییر در خوراک کودک

احساس سردرد، درد‌های شکمی یا هرگونه درد غیر معمول و بی دلیل

ضعف در برابر بیماری‌ها

شب ادارری

اختلال در خواب

کابوس شبانه

بروز ترس‌هایی مثل ترس از تاریکی، ترس از تنهایی، ترس از افراد ناشناس

وابستگی شدید به والدین

پرخاشگری، گریه‌ی زیاد، پریشانی

رفتار‌هایی که با سن کودک همخوانی ندارد

انزوا و مقاومت در برابر انجام وظایف خانه یامدرسه

با استرس دوران کودکی چه کنیم؟

بهترین کاری که می‌توان با مشاهده‌ی این علائم کرد مراجعه به روانشناس است. اما تا آن زمان می‌توانید راه‌کار‌های زیر را به کار بگیرید.

۱- با کودکتان صحبت کنید

سعی کنید با کودک خود حرف بزنید و به او نشان دهید که او را درک می‌کنید. احساسات او را به زبان آورید و درباره آن با او صحبت کنید. برای مثال به او بگویید: «به نظر می‌رسد ناراحت هستی. می‌توانی علتش را به من بگویی» یا «به نظر می‌رسد هنوز بابت این اتفاق نگران هستی.» هرگز کودک را سرزنش نکنید و سعی نکنید احساس او را ناچیز بشمارید. به او نگویید: «هنوز هم ناراحتی؟ مگر چه اتفاقی افتاده؟!» به گونه‌ای بااو حرف بزنید که کودک بداند می‌خواهید با شما درباره‌ی اضطرابش صحبت کند.

۲- به کودکتان گوش دهید

در صورتی که فرزندتان با شما شروع به صحبت کرد به او گوش دهید. او را سرزنش نکنید، او را مقصر ندانید و از نصیحت کردن او بپرهیزید. فقط شنونده باشید، مانند یک دوست. با سوال پرسیدن خودتان را مشتاق شنیدن نشان دهید. اگر مشغول کار دیگری هستید آن را کنار بگذارید و تمام حواستان را به کودک معطوف کنید.

۳- نسبت به کودکتان واکنش نشان دهید

سعی کنید با ابراز همدلی به کودک بفهمانید که او را درک می‌کنید و می‌تواند روی شما حساب کند. برای مثال به او بگویید: «می توانم بفهمم چقدر ممکن است برایت دردناک بوده باشد.» به او حق بدهید که از اتفاق افتاده ناراحت باشد: «حق داری که ناراحت شدی. ناراحت کننده است که با دوستت دچار بحث شدی.» با اینکار به کودکتان اعلام می‌کنید که از او و احساساتش حمایت می‌کنید و از میزان استرس او می‌کاهید.

۴- احساسات کودک را از زبان خودتان بازگو کنید

کودکان با بسیاری از احساسات آشنا نیستند و حتی شاید نام آن‌ها را ندانند. کودک نمی‌داند خشم، غم و یا ترس را با چه کلماتی بیان کند. در این زمینه به او کمک کنید. اگر می‌بینید کودکتان احساس ناامیدی دارد، به او بگویید: «به نظر می‌رسد نا امید هستی. من درک می‌کنم.» با این کار به او کمک می‌کنید کودک بتواند احساسات خود را تشخیص دهد و بعد از آن راحت‌تر آن‌ها را بیان کند.

۵- در حل مسائل به کودکتان کمک کنید

به گونه‌ای که کودکتان به شما وابسته نشود به او کمک کنید منشا استرس را حل کند. اگر اتفاقی برای او افتاده که ذهنش را درگیر کرده، به او کمک کنید برای آن چاره‌ای بیاندیشد. مراقب باشید که فقط به او کمک کنید نه این که همه‌ی کار را خودتان انجام دهید. از او بخواهید راه حلی که به نظرش می‌رسد را ارائه دهد و بعد با هم آنرا اصلاح کنید و نظر او را بپرسید. «نظر تو چیست؟ با این کار موافقی؟»

۶- بزرگنمایی نکنید

اگر از شرایط کودکتان ناراحت هستید، سعی کنید این نگرانی را به او نشان ندهید. به او نگویید: «وای چقدر بد!». فقط و فقط با او حرف بزنید و به او کمک کنید برای حل مسائلش چاره‌ای پیدا کند.

۷- عامل استرس را برطرف کنید

تا جایی که به شما مربوط می‌شود سعی کنید عوامل ایجاد کننده‌ی استرس دوران کودکی فرزندتان را از بین ببرید یا کم کنید. اگر کودکتان تحت فشار انتظارات شماست سعی کنید انتظاراتتان را مجددا بررسی کنید یا اگر تحت فشار کلاس‌های آموزش زیادیست؛ آن‌ها را کم کنید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر همه‌ی این کار‌ها را انجام دادید و همچنان شاهد استرس و اضطراب کودکان بودید، می‌توانیدبه دنبال رواندرمانی باشید. با مشاهده‌ی علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:

اگر علائم ذکرشده در حال تشدید هستند و کودک منزوی‌تر و ناراحت‌تر می‌شود.

اگر کودکتان در برقراری ارتباط با شما یا دوستانش دچار مشکلات بیشتری شده است.

اگر پرخاشگری و واکنش‌های او افزایش یافته و او هیچگونه کنترلی روی آن‌ها ندارد.
دقت داشته باشید که شما به عنوان والدین کودک، قادر به مداخله یا حل تمامی چالش‌های زندگی او نخواهید بود؛ بنابراین سعی کنید به جای اینکه به او ماهی دهید، به او ماهیگیری یاد دهید. به او کمک کنید تکنیک‌های حل مسئله و پذیرش احساساتش را یاد بگیرد تا به زودی بتواند خود از پس مسائلش برآید.