پرخاشگری کودکان و وظایف والدین

شاید به نظر عجیب به نظر برسد، اما پرخاشگری کودکان امری عادی در رشد کودک است. بچه‌ها شاید از همکلاسیشان اسباب‌بازی بقاپند، بزنند، بکوند و یا عصبانیت شدیدی در چهره‌شان نمایان شود.

• چرا کودکان پرخاشگری می‌کنند؟

فراموش نکنید یک کودک کم سن و سال در حال یادگیری مهارت‌های جدیدی مانند کارکردن با یک قیچی و یا ادای جملات سخت است. این کودک می‌تواند سریعا از تلاش برای به سرانجام رساندن کاری به ستوه آید و خشم خود را با ضربه زدن به کسی و یا داد زدن سر کسی و ... تخلیه کند.

همچنین اگر کودک شما برای اولین بار به مهدکودک و یا پیش دبستانی برود یعنی تازه در حال یادگیری این است که دور از خانه باشد. در این حالت اگر فرزند شما احساس بی میلی کند و حس کند به او بی توجهی شده است، ممکن است از عصبانیت کودک کناری خود را هل دهد.

در مواقع دیگر فرزند شما ممکن است خسته یا گرسنه باشد. در واقع کودک شما نمی‌داند چگونه مشکلش را کنترل کند به همین دلیل به مشکلش با کتک زدن، گاز گرفتن و ... واکنش نشان می‌دهد.

کودکان در سنین بالاتر و در مدرسه نیز ممکن است در کنترل عصبانیتشان مشکل داشته باشند. مشکلات در یادگیری می‌تواند گوش دادن، تمرکز و یا خواندن را برای او سخت کند و مانعی باشد برای این که کودک بتواند عملکرد مطلوب ارائه دهد و در نتیجه خسته شود. دلایل روانشناسانه دیگری همچون طلاق در خانواده و یا وجود یک بیماری در خانواده باعث ایجاد رنج بیشتری در کودکان می‌شود.

مهمترین نکته در کمک به کودک شما این است که بتوانید او را درک کنید چرا که نتیجه بهتری نسبت به مواخذه او درباره کشیدن موی دوستش دارد!

• با پرخاشگری کودکم چه می‌توانم بکنم؟

برای کودکتان الگو باشید

هر چقدر هم که عصبانی باشید نباید داد بزنید، کتک بزنید و یا به کودکتان بگویید که چقدر بچه بدی است و در یک جمله باید کنترل عصبانیت خود را در دست داشته باشید. تلاش نکنید کودکتان را با عصبانیت مجاب به تغییر رفتارش کنید چرا که باعث می‌شود حس کند پرخاشگری کلامی و فیزیکی می‌تواند به او در مواقع عصبانیت کمک کند. به جای آن، نشان دهید که وقتی عصبانی می‌شوید چگونه خودتان را کنترل می‌کنید.

هنگام پرخاشگری کودکان سریعا واکنش نشان دهید

سعی کنید زمانی که کودکتان عصبانی می‌شود سریعا واکنش نشان دهید. نباید صبر کنید که به عنوان مثال برادرش را برای بار سوم بزند و شما فریاد بزنید کافیست! به خصوص وقتی که در ساعات اخیر نیز او را به خاطر شیطنت‌هایش تنبیه کرده‌اید، اهمیت این زمان بندی بسیار بالا می‌رود. با این حال بهترین راه این است که سریعا او را از کار اشتباهی که می‌کند مطلع کنید.

برای مدت زمان کوتاهی او را از محل دور کنید که برای کودکان پیش دبستانی ۳ تا ۴ دقیقه کافیست. برای کودکی با سن بیشتر شاید بهتر باشد که او را از امتیاز خاصی به عنوان تنبیه محروم کنید. به عنوان مثال زمان کمتر برای تماشای تلویزیون در نظر بگیری و یا پول تو جیبی کمتری به او بدهید و... چرا که کودک شما خودش می‌تواند رابطه رفتارش را با نتایج آن را درک کند و در نتیجه می‌فهمد اگر کسی را بزند و یا جیغ بکشد، از امتیازی محروم خواهد شد.

برنامه مشخصی داشته باشید و به آن پایبند باشید. تا جایی که می‌توانید به پرخاشگری کودکان واکنش‌های مشابهی داشته باشید. هرچه بیشتر قابل پیش‌بینی باشید، زودتر می‌توانید الگویی را برای کودکتان تعریف کنید. به مرور زمان کودک شما متوجه خواهد شد که اگر اشتباهی از او سر بزند باید از تفریحاتش صرف نظر کند. این مرحله اولین مرحله در کنترل رفتار او می‌تواند باشد.

اگر کودک شما در جمع نیز موجب آزارتان شد، برنامه همیشگی خود را پیاده کنید. در این حالت خجالت نکشید، چون همه پدران و مادران شرایط شما را درک می‌کنند و جدا از همه چیز، روزی خود ما هم کودک بوده ایم.

با کودکتان صحبت کنید

صبر کنید کودکتان آرام شود و سپس با او راجب اتفاقی که افتاده صحبت کنید. بهترین زمان برای این کار وقتی است که او عصبانیتش فروکش کرده و در عین حال داستان نیز از ذهنش خارج نشده است. به نظر می‌رسد بهترین فاصله برای این صحبت بین ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت پس از پرخاشگری کودک است. از او بپرسید که آیا می‌تواند عامل عصبانیت خود را توضیح دهد یا خیر مثلا بپرسید فکر میکنی چرا از دست دوستت عصبانی شدی؟

برای او توضیح دهید که عصبانی شدن گاهی طبیعیست، اما هل دادن، کتک زدن و یا گاز گرفتن خوب نیست. به او راه‌های بهتری را برای نشان دادن عصبانیتش یاد دهید مثلا ضربه به یک توپ، مشت زدن روی یک پشتی، کمک گرفتن از یک بزرگتر برای حل مشکل راه‌های مناسبی برای تخلیه عصبانیت هستند. همچنین بیان حسش به کسی که از او عصبانی است می‌تواند کارساز باشد: من واقعا از دستت به خاطر گرفتن کتابم عصبانیم.

روش دیگر برای کمک به کودکتان ایجاد تأخیر است. زمانی که کودکتان عصبانی شد، کار خودتان را رها کنید و از او بخواهید چند دقیقه کنار شما آرام بنشیند. اگر اجازه داد دستانتان را دور او بگیرید و بعد از چند دقیقه آرامش، به صورت مختصر از او بپرسید که چه اتفاقی افتاده و بگویید که چگونه باید عصبانیتش را کنترل کند. این روش به کمک شما خواهد آمد تا به فرزندتان یاد دهید که چگونه احساساتش را شناسایی و مدیریت کند.

همچنین این موقعیت مناسبیست که به کودکتان یاد دهید تا از محل حادثه دور شود و تا زمانی که به راهکار مناسبی برای پاسخ مناسب به عصبانیتش نداشته باشد باز نگردد.

برای رفتار خوب پاداش در نظر بگیرید

به جای آن که فقط به رفتار‌های اشتباه کودکتان توجه کنید، به کار‌های خوب او نیز توجه داشته باشید. به او جایزه دهید و بگویید که چقدر به او افتخار می‌کنید. همچنین به او یادآور شوید که خودداری و حل کردن مشکلات بسیار رضایت بخش‌تر و نتیجه بخش‌تر از عصبانیت، هل دادن و کتک زدن دیگر کودکان است.

به کودکتان مسئولیت پذیری را یاد دهید

اگر پرخاشگری کودک شما حال کسی را بد کرد و یا مشکلی ایجاد نمود باید فرزند شما تلاش کند تا آن را جبران نماید. به عنوان مثال باید یک اسباب بازی که شکسته است را دوباره به هم بچسباند و یا چیز‌هایی که از عصبانیت پرتاب کرده است را جمع کند. از این کار به عنوان یک تنبیه برای کودکتان یاد نکنید بلکه این کار فقط تبعات طبیعی یک رفتار اشتباه است و هرکسی باید آن را در صورت شکستن وسیله‌ای بپذیرد.

همچنین باید به کودکتان یادآوری کنید که باید مسئولیت پذیر باشد و از رفتار اشتباهش عذرخواهی کند. عذرخواهی‌های او ممکن است در ابتدا با بی میلی باشد، اما به مرور یاد می‌گیرد که به طور صحیح عذرخواهی کند.

حواستان به رسانه‌های تصویری باشد

بسیاری از کارتون‌ها و دیگر رسانه‌های بصری مملو از فریاد، تهدید، کتک و ... هستند؛ بنابراین سعی کنید برنامه‌ها و بازی‌های دیجیتالی را کنترل نمایید بدین صورت که در زمان دیدن فیلم و یا بازی کردن کودکتان همراه او باشید. اگر کودک شما به پرخاشگری تمایل داشته باشد اهمیت این نوع مراقبت چندین برابر می‌شود.

محققان به والدین توصیه می‌کنند تا از رسانه‌هایی با کیفیت بالا و متناسب با سن کودکان بهره بگیرند و در عین حال زمان استفاده از آن‌ها را به یک ساعت در روز برسانند. همچین توصیه می‌شود پدران و مادران همراه بچه‌ها به تماشای فیلم و یا بازی کردن آن‌ها بنشینند و کودکانشان را همراهی کنند.

در صورت نیاز کمک بگیرید.

برخی کودکان مشکلاتی بیش‌تر از یک پرخاشگری ساده دارند. اگر خشم در کودک شما مکررا اتفاق می‌افتد و شدت بالایی دارید با یک پزشک مشورت کنید. به کمک یک پزشک می‌توانید ریشه مشکل را بیابید و در صورت نیاز با یک روانشناس و یا مشاوره مشورت کنید.

گاهی اوقات یک اختلال رفتاری و یا مشکلی در یادگیری پشت عصبانیت و یا خستگی وجود دارد. همچنین مشکلات خانوادگی و احساسی نیز می‌تواند دلیلی برای پرخاشگری باشد. دلیل هرچه باشد، یک مشاور می‌تواند به کودک شما برای کنترل احساساتش که موجب پرخاشگری می‌شود کمک کند.