آشنایی با آداب و رسوم ترکها -عروسی

در عروسی ها و آداب و رسوم ترکها خصوصا آناتولی در زمینه ی عروسی، چند روز قبل از برگزاری مراسم، دعوتیه های عروسی در میان دوستان و فامیل پخش می گردد. نوع این دعوتیه ها و اینکه کدام طرف مسئول توزیع آنها می باشد، از منطقه ای به منطقه دیگر متفاوت است. در برخی از مناطق هدایایی از قبیل روسری، حوله، صابون، قاشق چوبی، دستمال، لیوان و نظایر آن انتخاب شده و به عنوان دعوتیه عروسی برای مدعوین فرستاده می شود. فردی که مسئول پخش دعوتیه ها می باشد، به دم درب دوستان و فامیل رفته، سلام برگزارکننده مراسم عروسی را به آنها رسانده و بعنوان دعوتیه یکی از این هدایا را به آنها می دهد و بدین شکل دوستان، فامیل و یا همسایه ها به عروسی دعوت می کند.
در فرهنگ آناتولی و آداب و رسوم ترکها روز آغاز عروسی و اینکه این مراسم چند روز طول خواهد کشید، از منطقه ای به منطقه دیگر متفاوت است. در زمانهای گذشته مراسم عروسی حداقل ۳ و یا ۴ روز ادامه پیدا می کرد و معولا روزهای پنجشنبه و یا جمعه آغاز می شد و شنبه و یا یکشنبه به پایان می رسید.
در بسیاری از مناطق آناتولی، مراسم عروسی تنها در خانه داماد و با برگزاری مراسم “نصب پرچم” آغاز می گردد. مراسم نصب پرچم ریشه در فرهنگ آسیای میانه دارد و این امر را می توان در بسیاری از مراسم و مناطق مشاهده کرد.
در طول تاریخ می توان موارد بسیاری از آیین نصب پرچم و یا مراسم به اهتزاز درآوردن پرچم را مشاهده کرد. در زمانهای گذشته، گؤک تورکها بر روی قبر مردگان خود پرچم نصب می کردند. در فرهنگ قوم اوغوز نیز بر روی چادر فردی که عزادار است، پرچم سیاه و یا آبی نصب می شد.
در آداب و رسوم ترکها همچنین برای نشان دادن بزرگی و عظمت بر روی مضرابهای خود پرچمهای سه گوش نصب می کردند. پرچم های موجود در نوک مضرابها سمبل عظمت، جسارت و بزرگی آن جنگجو بود. پرچم نصب شده در محل برگزاری مراسم عروسی نیز در حالیکه از طرفی باعث می گردد تا آن محل بطور کامل مشخص باشد و انسانها براحتی آنجا را پیدا کنند، از طرف دیگر نیز سمبل قدرت و اتحاد می باشد.
جوانان تیرک نازک و بلندی را برای نصب پرچم آماده کرده و به محل برگزاری مراسم عروسی می آورند. پرچم بر روی این تیرک آویزان شده، سپس در مرتفعترین نقطه محل برگزاری مراسم عروسی نصب می گردد. در برخی از مناطق نیز پرچم بر روی تیرکی که از شاخه درخت خرنوب تهیه شده آویخته شده و بر روی درختی که مقابل منزل عروسی قرار دارد، نصب می گردد. به همراه این پرچم یک عدد سیب که سمبل برکت و یک عدد آینه که سمبل روشنایی می باشد، قرار داده می شود. با نصب پرچم و گذاشتن سیب و آینه در کنار آن مراسم عروسی آغاز می گردد. تا زمانی که عروس وارد خانه داماد نشده، این پرچم و تیرک آن نباید با خاک تماس پیدا کند.
روز عروسی خانه داماد پرهیاهوست. در عروسی های آناتولی رسوم ساغدوشی نیز اجرا می گردد. ساغدوش ها معمولا دو نفر هستند و از میان نزدیکترین دوستان داماد انتخاب می شوند. بر بازوی ساغدوش ها روبان و یا روسری قرمز بسته می شود تا در میان سایر جوانان مشخص شود.
این افراد که در واقع دست راست داماد محسوب می شوند، در برگزاری مراسم عروسی و انجام تمامی کارها به داماد کمک می کنند. لباسهای او را آماده می کنند، کمک می کنند تا لباس دامادی بپوشد، سر و صورت او را می تراشند و بطور خلاصه او را برای دیدن عروس آماده می کنند. اگر عروسی در روستا انجام گیرد، مراسم تراشیدن سر و صورت داماد در میدان روستا انجام می شود. داماد پس از آماده شدن در خانه به همراه ساغدوشها منتظر عروس می ماند و برای آوردن عروس به خانه وی نمی رود.
در فرهنگ ترکها، ازدواج دختر به معنای کوچ وی می باشد. دختر جوان از خانه پدری به خانه شوهر کوچ می کند. در فرهنگ ترک به این کار “گرفتن عروس” گفته می شود. مراسم آوردن عروس تقریبا در تمامی مناطق آناتولی شبیه هم می باشد. معمولا یک گروه از خانه داماد به راه افتاده و برای آوردن عروس به خانه وی می روند.
عروس نیز یک همراه و کمک کننده دارد که به این فرد “یئنگه” گفته می شود. این فرد در واقع از آماده کردن عروس مسئول است. به وی در برگزاری مراسم حنابندان و عروسی و حتی لباس پوشیدن و آرایش کردن کمک می کند. قبل از اینکه عروس از خانه پدری خارج شود، پدر عروس برای وی دعای خیر خوانده و کمربند قرمزی را بر دور کمر وی می بندد.
اگر عروس پدر نداشته باشد، این کار از طرف برادر، عمو و یا دایی عروس انجام می شود. پدر عروس در دعای خیری که برای دخترش می خواند از خداوند می خواهد که پاقدم دخترش را خوش یمن کند و دخترش برای محلی که در آن قدم می گذارد، به همراه خود برکت، امید، شانس و اقبال ببرد. کمر قرمزی که بر کمر عروس بسته می شود نیز در واقع سمبل بلوغ و گذر از مرحله دختری به مرحله زنانگی می باشد. این کمربند قرمز که از طرف پدر و یا برادر عروس بسته شده است، در شب عروسی، توسط داماد باز می شود. در فرهنگ ترکها، تور عروسی نیز قرمز رنگ است. در واقع خفتان قرمز و تور قرمز رسومی هستند که از زمانهای گذشته تا به امروز ادامه یافته اند.
پس از بیرون آمدن عروس از خانه پدری، آداب و رسوم متفاوتی اجرا می گردد و در مورد اینکه آیا عروس خوشبخت خواهد شد یا نه؟ حدسهایی زده می شود. بعنوان مثال، در برخی مناطق به محض بیرون رفتن عروس از خانه پدری در یکی از اتاقها شمع روشن می شود. می گویند اگر شمع تا آخر بسوزد و تمام شود به معنی این است که عروس زندگی خوشبختی را در خانه شوهر به پایان خواهد برد. اما اگر شمع قبل از سوختن کامل خاموش شود، گفته می شود که دختر جوان در زندگی جدید با مشکلات بسیاری مواجه خواهد شد.
در زمانهای قدیم، نوعروس معمولا از طرف خانواده داماد آرایش شده و سوار بر اسب به طرف خانه داماد آورده می شد. به هنگامی که نوعروس به خانه داماد آورده می شود، پدرشوهر و مادرشوهر دم درب خانه از وی استقبال می کنند. در برخی از مناطق، وقتی عروس سوار بر اسب به دم خانه داماد می رسد، یکی از نزدیکان داماد خطاب به خانواده داماد می گوید: هدیه تان چیست؟ و پس از اینکه پدرشوهر هدیه ای را تقدیم عروس می کند، عروس از اسب پایین آورده می شود.
خانواده داماد بر سر عروس گندم و سکه می پاشند. گفته می شود کسانی که بتوانند از این سکه ها و گندم که سمبل برکت است، جمع کرده و در توربه و یا کیفهای خود بگذارند، در طول آن سال ثروتمند می شوند. عروس که تا نزدیکی درب آمده، می ایستد و قدم بر نمی دارد.
داماد که در خانه منتظر عروس است، به بیرون از خانه آمده و بازو در بازوی عروس می اندازد. به این کار “مراسم شانه در شانه” گفته می شود. در واقع داماد با این کار می خواهد بگوید که تمامی مسئولیت عروس را بر دوش خواهد کشید. اما عروس باز هم در جای خود می ایستد و قدم از قدم بر نمی دارد. این بار پدرشوهر قول باغ، مزرعه و یا زمین را به وی می دهد.
با ورود عروس به خانه شوهر، پشت سر وی یک کوزه پر آب بر زمین زده شده و شکسته می شود. همچنین مراسم پاشیدن گندم، برنج و نظایر آن بر سر عروس نیز ادامه پیدا می کند. اینها همه سمبل برکت و روزی می باشند. عروس به محض ورود به خانه، دست مادرشوهرش را می بوشد. مادر شوهر نیز در مقابل به وی می گوید: “عروسم خوش آمدی، قدمت خوش یمن و پربرکت باشد، سرت سلامت و تروتمند و فرزندانت پسر باشد”. در برخی از مناطق بر زیر قدم عروس پوست گوسفند نهاده می شود، تا همانند گوسفند ساکت و آرام باشد. یکی از زنان مسن خانواده داماد نیز شروع به نصیحت عروس می کند و مثلا به او می گوید که اسرار خانواده را در هیچ جایی فاش نکند. یکی دیگر از زنان فامیل نیز یک پسر بچه را که سمبل زاده شدن فرزندان پسر و ادامه نسل خانواده می باشد، در تخت عروس می گذارد. در برخی از مناطق نیز وقتی عروس دست در دست داماد وارد خانه می شود، یکی از زنان نزدیک داماد، انگشت عروس را در داخل روغن و یا عسل فرو می کند. عروس نیز انگشت خود را بر سر درب خانه می مالد. این رسم نیز به این معنا است که زندگی شان همانند روغن روان و همانند عسل شیرین باشد.
مراسم عروسی که در ساعات صبح آغاز شده بود، تا ساعات شب ادامه پیدا می کند. طبل و دهل نواخته می شود، ترانه های محلی خوانده شده و رقصهای فولکلور اجرا می گردد. در عروسی ها معمولا غذا نیز پخته می شود. با پلو، لوبیا، قورمه، شربت میوه، سالاد، باقلوا و حلوا از میهمانان پذیرایی می گردد. عروسی در ساعات شب با بدرقه عروس و داماد به خانه جدید پایان می یابد.