تغییرات بدن بعد از قطع شیردهی (تغییرات جسمی و روانی در مادر و کودک)

برای بیشتر مادران، شیردهی تجربه‌ای خاص و منحصر به‌فرد است. اگر چه سختی‌هایی دارد، اما مطمئنا ارزشش را خواهد داشت. برخی مادران شیردهی را تا وقتی ادامه می‌دهند که کودک تمایل به شیر خوردن دارد. اما بیشتر مادران شیردهی را زودتر از این زمان قطع می‌کنند. اگر آخرین روز‌های شیردهی را سپری می‌کنید و قصد دارید کودک خود را از شیر بگیرید، بهتر است از تغییرات بدن بعد از قطع شیردهی آگاه باشید.

بهترین زمان برای از شیر گرفتن کودک بستگی به شرایط شما و نوزادتان دارد و هیچ دستورالعمل مشخصی برای آن وجود ندارد. صرف نظر از اینکه چه زمانی کودک را از شیر می‌گیرید، بدن با قطع شیردهی دچار تغییراتی می‌شود که برای مادران غیر منتظره است.

برخی از مادران، با پایان شیردهی، احساس می‌کنند رابطه عمیق خود را با کودک از دست داده اند و از لحاظ احساسی به آن‌ها شوک وارد می‌شود. همچنین قطع شیردهی موجب تغییرات جسمی در بدن مادر می‌شود.
با دانستن این تغییرات، می‌توانید آگاهانه فرایند از شیر گرفتن را آغاز کنید و خود را برای اتفاقات پیش رو آماده کنید. مادرانی که از این تغییرات آگاه نیستند، در مواجهه با آن‌ها دچار مشکل می‌شوند.

• تغییرات بدن بعد از قطع شیردهی

تغییرات جسمی، روانی و احساسی که پس از قطع شیردهی اتفاق می‌افتند، عبارتند از:

۱. نوسان‌های عاطفی و احساسی پس از قطع شیردهی

احساس ناراحتی و پریشانی (همراه با گریه) پس از قطع شیردهی کاملا طبیعی است. برخی از مادران همزمان احساس اضطراب و نگرانی را نیز تجربه کنند. معمولا این احساسات پس از چند هفته از بین می‌روند. اگر این احساسات با شدت زیاد بیش از چند هفته ادامه پیدا کردند، بایستی به پزشک مراجعه کنید.
باور پزشکان این است که تغییرات خلق و خو در اثر تغییرات هورمونی (کاهش سطح هورمون‌های پرولاکتین و اکسی توسین) ناشی از توقف شیردهی رخ می‌دهد و از مهم‌ترین تغییرات بدن بعد از قطع شیردهی است.
دلیل آن، این است که هورمون پرولاکتین موجب احساس آرامش و راحتی می‌شود. از سویی دیگر اکسی توسین به عنوان "هورمون احساس خوب" یا "عشق" شناخته می‌شود و کاهش ناگهانی این دو هورمون پس از قطع شیردهی موجب ناراحتی و تشویش در مادران می‌شود.
پزشکان توصیه می‌کنند که فرایند از شیر گرفتن به تدریج انجام شود تا نوسان‌های احساسی کاهش یابد. اگر قطع شیر به تدریج رخ دهد، بدن فرصت پیدا می‌کند تا با تغییرات سازگار شود و کمتر دچار نوسانات هیجانی شود. با این وجود، حتی در روش تدریجی نیز مادران احساس غم و اندوه را تجربه می‌کنند.
در این شرایط داشتن ارتباط نزدیک و تماس پوستی با نوزاد به بهبود روحیه آن‌ها کمک شایانی می‌کند.
از آنجایی که از شیر گرفتن کودک پایان یک مرحله مهم در زندگی مادر و کودک است، بایستی با آگاهی کامل از پیامد‌های آن پیش بروید و کودک را از آغوش و تماس پوستی خود بی نصیب نکنید.

۲. زمان‌بر بودن خشک شدن شیر

به طور معمول، بعد از قطع شیردهی تا مدتی در پستان‌ها شیر تولید می‌شود و اگر اندکی پستان‌ها را بفشارید، شاهد خروج شیر از آن‌ها خواهید بود.
مدت زمان لازم برای خشک شدن شیر را نمی‌توان تعیین کرد و از فردی به فرد دیگر فرق می‌کند. معمولا مادرانی که به مدت طولانی‌تری به کودک خود شیر داده اند، ماه‌ها طول می‌کشد تا شیرشان به طور کامل قطع شود.
تولید شیر مادر بر مبنای نظام عرضه و تقاضا کار می‌کند. هرچه شیر بیشتری از پستان‌ها خارج شود، شیر بیشتری نیز تولید می‌شود و بالعکس.
اگر در دورانی که کودک بیشتر شیر می‌خورد (پیش از یکسالگی) شیردهی را قطع کنید، زمان بیشتری لازم است تا تولید شیر متوقف شود. اما اگر زمانی که کودک شیر کمتری می‌خورد (پس از یکسالگی) شیردهی را قطع کنید، تولید شیر سریع‌تر متوقف می‌شود. البته یادآوری می‌کنیم که این واکنش در هر مادری با مادر دیگر متفاوت است.

• دمنوش مریم گلی (Sage Tea) برای خشک شدن شیر

برخی پژوهش‌ها نشان داده است که نوشیدن دمنوش مریم گلی (Sage Tea) در خشک شدن شیر موثر است.
یکی از مصرف کنندگان دمنوش مریم گلی، تجربه خود را اینگونه بیان می‌کند: "من از این دمنوش برای کاهش تولید شیر و از شیر گرفتن کودک ۳ ساله ام استفاده کردم. به دلیل عفونت‌های پیاپی گوش کودکم، نتوانستم پیش از آن، او را از شیر بگیرم. خوشبختانه با این روش موفق شدم. مریم گلی باعث کاهش شیر من شد و پسرم وقتی دید شیر زیادی برای خوردن او وجود ندارد، دست از خوردن شیر کشید! "

۳. مشکلات پستان (ماستیت، مسدود شدن کانال‌های شیر)

از آنجایی که تولید شیر با میزان مصرف آن متناسب است، کاهش تدریجی میزان شیردهی به کودک موجب کاهش تولید شیر و خشک شدن آن می‌شود. اگر این کار به تدریج انجام شود، احتمال آبسه پستان و ماستیت بسیار کاهش می‌یابد.
از سویی دیگر، اگر به طور ناگهانی کودک را به یکباره از شیر بگیرید، احتمال تورم، آبسه، مسدود شدن کانال‌های شیر در پستان و ماستیت وجود خواهد داشت. با مسدود شدن کانال های شیر، پستان‌ها متورم و دردناک می‌شوند. اگر این شرایط درمان نشود، موجب عفونت و ماستیت می‌شود.
ماستیت موجب درد شدید، تب و قرمزی پستان‌ها می‌شود. دوشیدن شیر به مقدار کم به رفع مشکل و کاهش تورم پستان کمک می‌کند. همچنین استفاده از کمپرس گرم نیز موجب التیام پستان‌ها می‌شود. در صورت عدم بهبودی، پزشک آنتی بیوتیک تجویز می‌کند.
با گذشت زمان، تولید شیر به تدریج کاهش می‌یابد و سرانجام جریان شیر قطع می‌شود.

۴. احساس بیماری

پس از قطع شیردهی، برخی مادران دچار تهوع و سردرد می‌شوند. این حالات نتیجه تغییرات هورمونی در زنان است و با گذشت زمان بهبود می یابد.

۵. احساس خستگی شدید

سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون پس از قطع شیردهی تغییر می‌کند. بدن برای بازیابی تعادل هورمونی خود، نیاز به زمان دارد. این شرایط منجر به خستگی شدید می‌شود. برهم خوردن الگوی خواب نیز این مشکل را تشدید می‌کند.

۶. شروع دوباره سیکل قاعدگی

بسیاری از مادران در دوران شیردهی پریود نمی‌شوند. برخی از مادران از شیردهی به عنوان روش جلوگیری از بارداری استفاده می‌کنند. (پزشکان احتمال بارداری در دوران شیردهی را صفر نمی‌دانند.)
با توقف شیردهی، سیکل قاعدگی به تدریج به حالت قبل باز می‌گردد و شانس باروری افزایش می‌یابد. برای اطلاعات بیشتر پیرامون احتمال بارداری در دوران شیردهی، مطالعه مطلب پریود نشدن در دوران شیردهی توصیه می‌شود.

۷. بازگشت سایز پستان‌ها به حالت قبل

یکی دیگر از تغییرات بدن بعد از قطع شیردهی برگشت سایز سینه ها به اندازه قبل است. با قطع شیردهی، سلول‌های تولید کننده شیر به تدریج کوچک می‌شوند و سلول‌های چربی موجود در پستان کاهش می‌یابند. البته ممکن است این فرایند چندین ماه طول بکشد تا سایز پستان‌ها به حالت قبل از شیردهی بازگردد.

۸. تغییرات پوست

تغییرات هورمونی پس از قطع شیردهی موجب تغییرات پوست می‌شود. خشکی پوست، آکنه، استرچ مارک و دیگر مشکلات پوستی پس از قطع شیردهی رایج هستند.

۹. افزایش استرس مادر

عدم توانایی در آرام کردن کودک با شیردهی، سوزش پستان‌ها، سردرد، خستگی و دیگر عوارض قطع شیردهی، موجب افزایش سطح استرس مادران در این شرایط می‌شود.

تاثیرات قطع شیردهی بر روی کودک

• قطع شیردهی مشکلاتی برای کودک نیز در پی دارد. این تاثیرات بر نوزادان بیشتر دیده می‌شود.
• افزایش احتمال ابتلا به عفونت، زیرا شیر مادر سرشار از آنتی بادی‌هایی است که به مبارزه با عفونت‌ها کمک می‌کنند.
• افزایش اضطراب و استرس نوزاد، زیرا شیردهی موجب آرامش بخشی نوزاد و بهبود سلامت روان او می‌شود.
• کاهش وابستگی نوزاد به مادر نیز از تاثیرات مستقیم قطع شیردهی است.
• افزایش نیاز نوزاد به مکمل‌های ویتامین و مواد مغذی، زیرا شیر مادر سرشار از ویتامین و مواد معدنی است. اگر نوزاد شیر خشک نخورد و توانایی هضم غذای جامد را نیز نداشته باشد، رساندن مواد مورد نیاز به یدن او به مشکلی جدی تبدیل می شود.

سخن آخر

قطع شیردهی موجب بروز تغییرات جسمی و روانی بسیاری می‌شود. برخی از این تغییرات برای مادران ناخوشایند است، اما آگاهی از آن‌ها موجب می‌شود تا با آمادگی بیشتری با آن‌ها روبرو شوند.

بهتر است پیش از قطع شیردهی، نظر پزشک کودک را جویا شوید تا تمهیداتی برای تامین مواد مغذی مورد نیاز او در نظر بگیرد. با مطالعه روش های مختلف و مشاوره با پزشک، بهترین روش‌ برای از شیر گرفتن کودک را انتخاب و آن را اجرا کنید.

برگرفته از: bellybelly و firstcry